Update 6 March, 2024
In mijn vorige post maakte ik een lijst van 11 thema’s van de podcast. Een van die thema’s is complotdenken. Er zijn zes afleveringen die het meest relevant zijn voor dit thema, waarvan er vier specifiek over complotdenken gaan. Dat zijn afleveringen 9, 18, 55, 76, 83, 84, 93.
Iedeen kent het complotverhaal dat de maanlanding fake geweest zou zijn, maar in deze aflevering besteden we aandacht aan twee relatief onbekende complotverhalen. Het eerste is dat Finland niet bestaat en het tweede gaat over het Tartaarse Rijk dat bestaan zou hebben, maar waarvan het bestaan verzwegen wordt door historici.
In aflevering 18 contrasteren we complotdenken met kritisch denken. Complotdenkers zeggen vaak “ik doe mijn eigen onderzoek.” Wat bedoelen ze hiermee en waarom is het onzin? We hebben het er ook over dat geloof in een bepaald complotverhaal vaak leidt tot geloof in andere complotverhalen.
Zijn complotdenkers paranoïde? Die vraag proberen we te beantwoorden in aflevering 55. We maken hierbij gebruik van de laatste inzichten uit de psychologie en psychiatrie.
In aflevering 76 behandelen we een aantal actuele zaken over complotdenken. Ook komt aan de orde dat complotdenkers een veel te rooskleurig beeld van hun eigen begrip van de wereld hebben. Hoe komt dit nu?
We raken niet uitgepraat over complotdenken. In afleveringen 83 en 84 hebben we het over mensen die geloven dat de aarde plat is. Hoe komen ze op dit absurde idee? En waarom houden ze eraan vast als even logisch nadenken aantoont dat het hele idee onzinnig is?
Om complotdenken tegen te gaan is er recentelijk een spel ontwikkeld dat iedereen gratis kan spelen. Dit spel bespreken we in aflevering 93.
Er spelen altijd veel complotverhalen rond bekende personen. Een goed voorbeeld is Taylor Swift. We bespreken complotdenken rond haar en haar rol in het stimuleren van de drang naar samenhang in haar fans in aflevering 102. In het begin van de aflevering speel ik wat akkoorden van haar nummer Antihero op gitaar.
Afleveringen 3 en 8 hebben ook met complotdenken te maken, maar meer zijdelings.
In aflevering 3 gaat het over de drang naar samenhang zoals die zich manifesteert op onschuldige wijze in het plezier dat wij hebben in het oplossen van puzzels en het kijken naar Wie is de Mol? en op minder onschuldige wijze in het complotverhaal QAnon. Hoofdstuk 16 van mijn boek Drang naar Samenhang gaat ook over dit onderwerp.
In aflevering 8 gaat het over patronen die we menen waar te nemen, maar die er niet zijn (zie je het verband met complotverhalen?). Dat hebben we allemaal wel eens. Een bekend voorbeeld is het Mama Appelsap-effect In het boek beschrijf ik hoe ik na jaren in Florida gewoond en hardgelopen te hebben beducht was geraakt voor gifslangen, die regelmatig op het pad lagen, en jaren laten nog verschrikt opsprong in het Kralingse Bos of in de Zeister bossen als ik een boomwortel tegenkwam die op een slang leek. Deze ervaring beschrijf ik ook in hoofdstuk 11 van het boek.
De afleveringen zijn te beluisteren via de bekende podcast apps of via de Podcastspeler op deze pagina.
Literatuur