Drang naar Samenhang

We zijn terug in onze vertrouwde studio in Zeist. De vakantie zit er net op, nog een beetje loom van de berglucht en lange avonden, maar ook weer met zin om aan het werk te gaan. Een kop thee bij de hand, het eerste theezakje-gesprekje van het seizoen: “Heb je nog iets nieuws gedaan de laatste tijd?” Het antwoord dwaalt ergens tussen een rap­pende kerstman en het onderwerp voor deze aflevering. Dat laatste voelde meteen raak: de comfortzone. “Alle groei begint waar je comfortzone eindigt,” stond in Anita’s bullet journal. Een zin die bijna op elke sportschoolposter en in menig zelfhulpboek prijkt. Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee? En klopt het wel? De comfortzone is de ruimte waar we ons veilig voelen. Je weet wat je kunt verwachten, en dat geeft rust. Mensen die jaar na jaar naar dezelfde camping in Spanje rijden, tent opzetten, klaverjassen met de buren – dat is de comfortzone in optima forma. En eerlijk gezegd: er is niets mis mee. Het geeft houvast. Maar blijf je er te lang...

Dit is een samenvatting van aflevering 136 van de podcast. Wil je ook nog ons vrolijke gebabbel horen, beluister dan de aflevering via de player hiernaast of via jouw favoriete podcast app.  Het is officieel zomer, en eerlijk gezegd voel ik dat ook wel. Ondanks dat we nog druk bezig zijn met herkansingen nakijken en scripties beoordelen, merk ik dat ik al een beetje in vakantiemodus kom. Misschien door het mooie weer. Misschien ook omdat we weer in Oostenrijk zitten. Nog een week werken, dan een congres, en daarna vakantie. Maar nu zitten we binnen op te nemen – ook wel lekker met deze hitte. Straks, als het afgekoeld is, gaan we nog even een blokje om. Vandaag hebben we het over een klassieker in de psychologie: de Müller-Lyer-illusie. Misschien zegt de naam je niets, maar je hebt hem vast wel eens gezien. Twee lijnen, allebei even lang. Maar de een heeft pijltjes naar binnen gericht, de ander pijltjes naar buiten. En die laatste lijkt langer, ook al weet je dat het niet zo i...

Dit is een samenvatting van aflevering 135 van de podcast. Wil je ook nog ons vrolijke gebabbel horen, beluister dan de aflevering via de player hiernaast of via jouw favoriete podcast app.  Wat zie jij voor je als je denkt aan een appel? Rood? Groen? Voor Rolf is een appel rood. Voor Anita groen. Maar sommige mensen… zien helemaal niets. Zij hebben afantasie : het onvermogen om een mentale voorstelling te maken van de zintuiglijke kenmerken van een object of gebeurtenis. Stel je voor: je kunt je geen appel voorstellen als die niet voor je neus ligt. Of die mooie wandeling op het strand vorig jaar? Geen enkel beeld. Ontdekking en hernieuwde aandacht Afantasie is geen nieuw fenomeen. De Britse psycholoog Sir Francis Galton ontdekte rond 1880 al dat mensen sterk verschilden in hun vermogen tot mental imagery. In zijn beroemde breakfast table questionnaire vroeg hij mensen hoe levendig ze hun ontbijttafel voor zich zagen. Zijn neef, Charles Darwin, kon elk detail en elke kle...

  Dit is een samenvatting van aflevering 134 van de podcast. Je kunt de aflevering beluisteren via de player op deze pagina of via jouw favoriete podcast app.  In deze aflevering van Drang naar Samenhang duiken we dieper in een vraag die steeds vaker opduikt in het publieke debat: wat is de rol van experts in een samenleving die worstelt met complexe thema’s als klimaat, gezondheid, technologie—en nu ook smartphones? De aanleiding is een brandbrief, ondertekend door 1400 artsen en wetenschappers, waarin de overheid wordt opgeroepen om smartphones te verbieden voor kinderen onder de 14 en sociale media voor jongeren onder de 16. De brief leidde tot felle reacties: sommigen juichen het initiatief toe, anderen vinden het te rigide. Maar een interessante wending kwam van wetenschapper Daniel Lakens, die op LinkedIn kritisch opmerkte: waarom ondertekent een internist een brief over jeugd en sociale media? Wanneer overschrijdt een expert zijn vakgebied? Dit brengt ons bij een fun...

Dit is een samenvatting van aflevering 133 (een herhaling van aflevering 86). Je kunt de aflevering beluisteren via de player op deze pagina of via jouw favoriete podcast app.  Online kun je die tegenwoordig met allerlei tools berekenen: hoeveel CO₂ jij uitstoot met jouw levensstijl, wat je kunt verminderen, hoe je je impact kunt beperken. Handig, toch? Twee psychologen zeggen nu: wacht even. Er wordt hier een slim spelletje gespeeld. De verantwoordelijkheid bij jou leggen Volgens deze onderzoekers schuiven bedrijven bewust de verantwoordelijkheid voor grote problemen—klimaatverandering, obesitas, plasticvervuiling—af op het individu. Jij moet je gedrag aanpassen: minder vliegen, afval scheiden, gezonder eten. Ondertussen blijven de vervuilende praktijken van diezelfde bedrijven gewoon doorgaan. En raad eens? Gedragswetenschappers helpen daar soms, onbedoeld, aan mee. Voordat ik het artikel las, moest ik denken aan een voorbeeld uit het Obama-tijdperk. Michelle Obama begon ooit een...

Beluister de aflevering via de player hiernaast of via jouw favoriete podcast player. In deze blogpost bespreek ik de belangrijkste inzichten uit onze aflevering en geef ik een praktische adviezen over hoe om te gaan met mispercepties. Vandaag, op 4 mei, herdenken we in Nederland de oorlogsslachtoffers. Morgen, op 5 mei, vieren we 80 jaar vrijheid. Een indrukwekkend getal—maar tegelijk realiseer je je: steeds minder mensen hebben die oorlog nog meegemaakt. Slechts 5% van de Nederlandse bevolking. Dat brengt ons bij het thema van deze aflevering:  hoe slecht we eigenlijk zijn in het schatten van percentages —vooral als het gaat om demografische groepen. Hoeveel immigranten wonen er in de VS? Hoeveel zwarte Amerikanen? Of hoeveel mensen horen tot de LGBTQ+-gemeenschap? De meeste mensen schatten die aantallen veel te hoog. Zo denkt men vaak dat 40% van de Amerikanen zwart is, terwijl het werkelijke cijfer rond de 14% ligt. Dit fenomeen noemen we  "numerieke misperceptie" . En he...

  Beluister de aflevering via de player hiernaast  of via jouw favoriete podcast player. In deze blogpost bespreek ik de belangrijkste inzichten uit onze aflevering en geef ik gedetailleerde, praktische adviezen over hoe om te gaan met complotdenkers. Soorten Complotdenkers We onderscheiden twee hoofdtypen complotdenkers: hermeneutische complotdenkers en empirische complotdenkers. Elk type heeft zijn eigen unieke benadering van bewijs en overtuigingen. De typeringen komen uit mijn Engelstalige blog Craving Coherence . Hermeneutische Complotdenkers Hermeneutische complotdenkers zijn degenen die signalen en symbolen interpreteren. Ze zijn vaak bezig met het ontrafelen van complexe verhalen en zien overal aanwijzingen die hun overtuigingen ondersteunen. Dit type complotdenker is vergelijkbaar met mensen die zich bezighouden met het analyseren van literatuur of heilige teksten, waarbij ze diepgaande betekenissen proberen te vinden in ogenschijnlijk onbeduidende details. Hoe moet j...

This blog will feature posts in Dutch—but no worries, English speakers, I’ve got you covered too. Today marks the launch of my Substack newsletter Craving Coherence : https://rolfzwaan.substack.com . You don’t need to subscribe to read the posts—just hit “No thanks” if prompted. Of course, I’d really appreciate it if you do sign up. It’s completely free! So what is the newsletter about?  Why do we search for patterns, craft narratives, and cling to meaning? Craving Coherence explores the psychology of understanding—the mental shortcuts, biases, and frameworks that shape how we interpret reality. From cognitive science to philosophy, this newsletter examines how our minds construct coherence in an often chaotic world—and what happens when they fail. I hope to see you there!

A colleague, Akira Miyake, asked if there was an English language transcript of our latest podcast episode on self control. He thought more people might be interested in this transcript, so I decided to put it on my blog. While the transcription and translation are pretty good, they're not perfect. Nevertheless, you get a good idea of what Anita and I were talking about. (For those of you who do understand Dutch, see the podcast player on the right.) To set the scene, Imagine a couple, who both happen to be psychologists, sitting at the kitchen table and talking about psychology.... Intro music written and played by Rolf <Rolf>This is Compulsion for Coherence, the podcast about the psychology of understanding. <Rolf>My name is Rolf Zwaan. <Anita>And I am Anita Eerland. <Anita>Yes, January is coming to an end and many people have started the new year with good intentions. <Anita>And when the first month is over, people quickly fall back into old pattern...